کفش‌هایش...

▪️سرم پایین بود اما چشمهایم انگار چیز آشنایی یافته بودند. کفشهای زنانه ای که مرا به سالها پیش پرتاب کرد. کفش مورد علاقه ی مامان ملک هم از همین مدل بود. دیگر دوره ی این جنس زنها تمام شده است. زنها قوی و زحمتکشی که سالهای سال صبح زود  میروند و عصر می آیند و هر کدام ستون یک خانواده هستند. زنهایی که نقطه ی قوتشان پوشش و آرایش نیست،  بلکه قدرتی است که از تحمل صبورانه ی زندگی سخت و ناهموارشان به دست می آید▪️

یادآوری پانزدهم- نقشبندی بر شن

فیلم مستند هراس و پرواز بیشتر به آثار و کمتر به زندگی محسن وزیری مقدم نقاش معاصر می‌پرداخت. تصویربرداری حدود چهار سال طول کشید. ماجرای ساخته شدن فیلم قصه‌ی دلکشی است که ان‌شاالله در مطلبی جداگانه نوشته می‌شود.

در ابتدای کار یکی از مشکلات ما بی‌میلی آقای وزیری‌مقدم به تصویربرداری بود. ایشان ضرورت ساخته شدن فیلم را حس می‌کردند، اما گاهی برایشان سؤال‌هایی پیش می‌آمد. برای مثال دچار شک می‌شدند که این تلاش‌ها فایده‌ای هم داشته باشد. یا از کجا معلوم این جوان‌ها (سحر سلحشور کارگردان و من تهیه‌کننده و تصویربردار روزهای بی‌امکاناتی) مثل دیگرانی نباشند که برای رسیدن به منفعت مدتی را کنار من گذراندند و در انتها رهایم کردند و رفتند و هزار اما و اگر دیگر... گاهی ما با آقای وزیری‌مقدم قرار می‌گذاشتیم و دوربین و وسایل را هم کرایه می‌کردیم و به منزل ایشان در قلهک می‌رفتیم که با ایشان مصاحبه کنیم، متوجه می‌شدیم که کسی ،کسانی یا نهادی با رفتاری نامناسب یا خلف وعده ایشان را رنجانده‌اند و روحشان را متلاطم کرده‌اند. ما می‌نشستیم و حرف‌های آقای وزیری را می‌شنیدیم و سعی می‌کردیم دلگرمی بدهیم تا از آن فضا خارج شوند و هر چه بیشتر تلاش می‌کردیم متوجه می‌شدیم حرف‌هایمان نتیجه‌ی عکس می‌دهد و ایشان ناراحت‌تر و عصبانی‌تر می‌شوند، در آن حیص و بیص ناگهان حرف یا حرکتی ناخواسته از ما مثل اشاره به قطعه‌ای موسیقی کلاسیک یا یافتن نکته‌ای در یکی از نقاشیها و ... مثل باران تمام گرد و غباری را که بر اثر نامهربانی دیگران آینه‌ی روح آقای وزیری را پوشانده می‌شست و می‌برد و ما با مردی روبه‌رو می‌شدیم که چون کودکان ذوق می‌کرد و سر حال می‌آمد و ما هم با ایما و اشاره به هم آرام دوربین را روشن می‌کردیم و ساعتی را محسن وزیری مقدم خوش می‌گذراندیم.

 

روزی نشسته بودیم و من با احتیاط باب گله را باز کردم.

 

ـ آقای وزیری من نگران این فیلم هستم. آخه این چه مستندی است که در مورد یک نقاش ساخته شده و در آن حتی یک فریم از نقاشی کشیدن او درش نیست؟

 

ـ من جلوی دوربین نقاشی نمی‌کنم.

 

ـ خب ما چیکار کنیم؟

 

ـ شن بگیر من با دستام باهاشون بازی می‌کنم تو عکس بگیر.

 

ـ کی وقت دارید بگیرم بیام؟

 

ـ بذار ببینم کی میشه؟، ولی اگر لب دریا بود خیلی خوب می‌شد.

 

ـ خب،خب،  اگه شما بتونید بیایید شمال برای ما خیلی ایده‌آله.

 

ـ میام، منم خیلی ساله اون‌طرفا نرفتم.

 

به تکاپو افتادیم.با چند نفر که ماشین داشتند صحبت کردم. نتوانستم راضی‌شان کنم که ما را تا شمال ببرند و برگردانند. مشکل اصلی بودجه بود. من دستیارکارگردانی را کنار گذاشته بودم  و درآمدی نداشتم. خانم سلحشور پول توجیبی‌اش را وسط گذاشت. یک دوربین PD 150 از محسن استادعلی و وحید صداقت اجاره کردم که هنوز هم کرایه‌اش را نپرداخته‌ام. یکی از بستگان هم با پرایدش آمد و شبی ما به سوی محمودآباد حرکت کردیم.  

صبح آقای وزیری را کنار ساحل دریا نزدیک بیشه‌کلا بردیم. دریا متلاطم بود.  با صلابت به سوی دریا رفت و نشست و دست‌هایش را روی زمین ساحل گذاشت و شروع کرد. شن‌ها را با نوک انگشتانش خراش می‌داد و نقش‌های متفاوت می‌زد.  پشت دوربین می‌دیدم که خودش را به سوی دریا می‌کشد وسعی می‌کند ماسه‌های نزدیک‌تر به موج را نقشبندی کند. چند بار می‌خواستم بگویم آقای وزیری عقب بیایید اینطوری آب نقش‌هایتان را می‌برد اما جرات نکردم. کارش که تمام شد مرا صدا زد و گفت : 

ـ ببین این نقش‌ها منم، این موج هم مرگه که با یک حرکت منو محو می‌کنه.

 

من محو نگاهش می‌کردم.

 

ادامه دارد

 

 

 

 

 

یادآوری چهاردهم

 

سینما برای من یک مذهب بود، سرزمینی که می‌شد به عنوان وطن انتخابش کرد و در پناهش شاد و رستگار زیست و جاودانه شد. با کمک این واسطه‌ی شگفت‌انگیز دیگر انسان‌ها را نیز به رستگاری راهنمایی کرد.

 

مؤمنان بسیاری را دیده‌ام که جایی در مسیر زندگی ایمانشان را از دست داده‌اند و به خدا کافر شده‌اند و مسیری متناقض با گذشته را انتخاب کرده‌اند.

 

من به سینما ایمان داشتم و وقتی وارد سینمای حرفه‌ای شدم، مؤمنانه کار می‌کردم. اما کار به کار و کارگردان به کارگردان و سال به سال، به این مذهب بیشتر شک کردم و در نهایت به هرآنچه که امروز سینما می‌نامندش کافر شدم . این روزها سعی می‌کنم فیلم بسازم و خوب هم بسازم، نه برای سینما، بلکه برای حلال بودن نانم و دغدغه‌ی جاودانه شدن از مسیر فیلمسازی را هم فراموش کرده‌ام. فقط درباره‌ی موضوع‌هایی کار می‌کنم که به رشدم به عنوان یک انسان کمک می‌کنند و ناامیدانه امیدوارم که این فیلم‌ها به جز من روی حداقل یک نفر دیگر هم تاثیر بگذارند و او را در یافتن راهش به سوی رستگاری کمک کنند.

 

عکس: پشت صحنه‌ی فیلم چایی‌نت که بعدها با نام ازدواج اینترنتی اکران شد و از فیلم‌های مؤثر در بدبینی من به سینما بود.

یادآوری سیزدهم

من چند باری مرحوم حبیب‌الله کاسه‌ساز را دیده بودم که دو بار آن در ذهنم پررنگ است.

الف: آقای کیانوش عیاری آمد و گفت تدوین یک فیلم بهم پیشنهاد شده. گفتم کجا کار می‌کنیم؟ گفت انگار خودشان در دفترشان میز دارند. بیا این شماره تلفن آقای اطیابی تهیه کننده اشه، تماس بگیر و هماهنگ کن و برو سینکش کن. دو توضیح ضروری بدهم:

اول. تدوین فیلم‌هایی که با نگاتیو فیلمبرداری شده بو‌دند، روی میزهایی آنالوگی که به آنها موویلا می‌گویند، انجام می‌شد. این میزها حجم و وزن زیادی داشتند و هر دفتری توان خرید و نگهداری آنها را نداشت. 

دو. کلمه‌ی سینک sync به معنی همگام سازی است. در سینما صدا و تصویر با ابزارهای جداگانه‌ای ضبط می‌شوند و برای تدوین فیلم باید تصویر و صدای مربوط به هر تصویر باید با هم همراه و همگام شوند. به این عمل سینک زدن می‌گویند.

سوم: نام فیلم چوری بود که در لهجه‌ی اصفهانی به جوجه اطلاق می‌شود. کارگردانش هم آقای جواد اردکانی بود.

روز اول به دفتر آقای اطیابی رفتم و راش‌ها و صداها را تحویل گرفتم و کارم را شروع کردم. میز را در اتاقی گذاشته بودند که مشرف به حیاط بود و نور زیاد نمی‌گذاشت تصویر مونیتور را ببینم. کار را تعطیل کردم و اطلاع دادم که انجام کار ممکن نیست. اتفاق‌های بعدی به این شکل رقم خورد که من مدتی شب‌ها به دفتر می‌رفتم و کار می‌کردم و بعد هم تدوین به مرکز سینمایی بنیاد مستضعفان در یوسف‌آباد منتقل شد. 

حالا برگردیم به مرحوم کاسه‌ساز. طبقه‌ی بالای دفتر آقای اطیابی، دفتر ایشان بود. من یکی دو بار برای کاری به آنجا رفتم. نام پروژه‌های در دست اجرا را روی در اتاق‌ها چسبانده بودند، چیزی که در ذهنم ماند این بود نام یکی از پروژه‌ها توالت عمومی‌های تهران بود و هیچ‌وقت نفهمیدم این پروژه در آن دفتر چه می‌کرد؟ درباره‌ی توالت‌عمومی‌ها ها فیلمی قرار بود ساخته شود؟ آیا در آن دفتر جدای از کار فیلمسازی کار خدماتی هم انجام می‌شد؟ آیا یک پروژه‌ی پژوهشی بود؟ هنوز هم گاهی به این پروژه‌ی عجیب در آن دفتر فکر می‌کنم.

ب: اتفاق عجیبی افتاده بود، تهیه کننده فیلمی از ابراهیم حاتمی‌کیا را توقیف کرده بود، در جشنواره کلی سر و صدا راه افتاد، حاتمی‌کیا انگار تا مرحله‌ی آتش زدن کپی فیلم هم پیش رفت. چند ماه بعد زنده یاد مسعود بهنام مرا صدا زد و گفت:خانم صفیاری برای اصلاح فیلم موج مرده نیاز به دستیاری دارند که بتونه با موویلا کار کنه، دوست داری بری؟ باز دو توضیح ضروری:

اول: موج مرده تا جایی که من میدانم اولین فیلم سینمایی ایرانی بود که با دوربین ویدیو تصویربرداری شد و بعد تصاویر را روی نگاتیو سی و پنج میلی‌متری منتقل کردند. تصویربردارش محمدرضا سکوت بود. قرار بود خانم صفیاری اصلاحات فیلم را روی نسخه‌ی ویدیویی اعمال کنند و من روی نسخه‌ی پزیتیو که در عمل زحمت اجرا  روی پزیتیو هم به گردن خود ایشان افتاد. 

دوم: تهیه‌کننده‌ی فیلم موسسه‌ی روایت فتح بود که به علت اختلاف نظر درباره‌ی مضمون، فیلم را توقیف کرده بود. شرکت سینمایی تماشا که متعلق به  احمدرضا درویش و تقی علیقلی‌زاده و ... بود، انگار میانداری کرده‌بود و قرار بود که اصلاحات توافقی روایت فتح و کارگردان روی فیلم اجرا شود و آنها فیلم را اکران کنند.

بعد از اجرای اصلاحات روی پزیتیو، باید فیلم به لابراتوار می‌رفت و بعد از بریده شدن نگاتیو اپتیک(که کار غلطی بود) در نسخه‌های متوالی چاپ می‌شد و برای اکران به سینماها  می‌رسید. آقای حاتمی‌کیا گفت که من مشغول فیلمبرداری فیلم ارتفاع پست هستم و نمی‌رسم که به پروسه‌ی فنی اصلاح و چاپ کپی نظارت کنم. نگاهی به من کرد و گفت شما می‌توانی انجامش دهی؟ و من شدم نماینده‌ی تام‌الاختیار حاتمی‌کیا در جریان اصلاحات و اکران فیلم موج مرده. ماجرای طولانی این مسئولیت را ان‌شاالله در یادداشتی جداگانه تعریف می‌کنم. الان فقط به قسمت مربوط به مرحوم کاسه‌ساز می‌پردازم.

 نماینده‌ی روایت فتح مرحوم کاسه‌ساز بود. یکی از موارد اختلافی استفاده از کلمه‌ی دون‌کیشوت توسط پسر مرتضی راشد سپاهی‌ای با دغدغه‌های حاج کاظم آژانس شیشه‌ای، خطاب به پدرش بود. قرار بود دون‌کیشوت‌ها حذف شوند. اما چند تایی در فیلم باقی مانده بود. نگاتیو اپتیک‌ها را پشت مویلای خاصی که فقط در وزارت ارشاد موجود بود با نظارت کیوان جهانشاهی صداگذار فیلم، بریدم و سینک کردم. کار که تمام شد آقای کاسه‌ساز برای بازبینی و تایید نهایی آمد. نگران آن چند دون‌کیشوت باقی‌مانده در فیلم بودم. تلاش کردم نسخه‌ها را جوری نمایش دهم که آن قسمت‌ها زیاد به چشم نیایند. آن بنده‌خدا هم گیر نداد و تایید کرد و رفت. بعد از رفتنش خیلی احساس زرنگی کردم اما بعدها به این نتیجه رسیدم که احتمالا سر آن یکی دو دون‌کیشوت باقی‌مانده توافق شده بوده. خدا رحمتشان کند.

یادآوری یازدهم، قسمت دوم

تنهایی یک دستیار کارگردان:

این قسمت قصه‌ی کلاهی را برایتان می‌گویم که بر سر من است. من از مصداق‌های خوب ضرب‌المثل«کاسه‌ی داغ‌تر از آش» هستم. سریال «لحظه‌ی قاصدک» پیش می‌رفت. مشکلات طبیعی همه‌ی سریال‌ها در آن وجود داشت. کار اول کارگردان بود و استرس ارایه‌ی کار خوب تمام توانش را گرفته بود، با حضور من سر صحنه انگار تمرکزش گرفته می‌شد. تا من وارد صحنه می‌شدم، آرام می‌آمد کنارم و می‌گفت: برنامه‌ی فردا را نوشته‌ای؟ اگر جواب منفی بود که مرا راهی نوشتن برنامه می‌کرد و اگر مثبت بود بهانه‌ای دیگر پیش کشیده می‌شد، مثل این که برو لوکیشن فردا را ببین. دختر کوچکی را برای یکی از نقش‌های اصلی معرفی کرده‌بودم، در برابر درخواست غیرمنطقی مادرش ایستادگی کردم. به نظرم مساله سر سرویس رفت و آمد بود. این درگیری در نهایت به ضرر من تمام شد.  حس می‌کردم شده‌ام آدم بده‌ی کار. روزی متوجه شدم کلاهم نیست. پس از جست و جوی بسیار آن را در حوض لوکیشن پیدا کردیم. این اتفاق مرا از درون فرو ریخت متوجه شدم که پشت این حرکت نوعی لج‌بازی وجود دارد.

آن روزها شرکت‌های کرایه‌ی وسایل تصویربرداریب همراه دوربین یک مراقب می‌فرستادند که با دوربین بدرفتاری نشود. با مراقب دوربین‌مان رفیق شده بودم. با هم می‌نشستیم و حرف می زدیم، مشکلات زیادی در زندگی‌اش داشت. چند بار کارهایی را به او سپردم. از جمله پیدا کردن یک باغ برای تصویربرداری. با پیدا کردن باغ توانایی او به چشم آمد و من خوشحال بودم که توانسته‌ام برایش کاری کنم. همیشه به تهیه کننده‌ی محترم کار می گفتم که نقص بزرگ این کار نداشتن یک مدیرتولید است. روزی به سر صحنه آمدیم و تهیه کننده اعلام کرد که آن آقای مسئول دوربین از امروز مدیرتولید است. مبهوت شدم. اولین اتفاق بعد از این ماجرا این بود که آقای مدیرتولید اولین نفر به من گیر داد و گفت باید پنج عصر آفیش برنامه‌ی روزانه روی تابلوی اعلانات باشد. من گفتم نمی‌شود، باید ببینم تا آخر شب  چند تا از سکانس‌های امروزمی‌ماند که آنها را به فردا انتقال دهم و ساعت پنج عصر این مساله مشخص نمی‌شود. او گفت یا قبول می‌کنی و یا از فردا سر کار نمی‌آیی. باورم نشد، با یکی دونفر صحبت کردم. هیچ‌کس پشت من درنیامد. همه به نحوی خودشان را کنار کشیدند و من ناچار رفتم. 

وقتی داشتم خداحافظی می‌کردم دو نفر گریه کردند، دستیارم آراد حسن زاده و آرمین بازیگر نوجوانی که بازی‌اش را فیلم«مربای شیرین» دیده بودم و برای نقش اصلی این سریال انتخابش کردم. 

شاید باید می‌ایستادم، اگر امروز بود مقاومت می‌کردم، اما آن زمان مغرور و بی‌تجربه بودم. آقای احمدی تهیه‌کننده‌ی سریال بعدها چند بار به من گفت: « تو عادت داری همه‌ی کارها را ردیف می‌کنی و بعد میگذاری و میری»  و این آغاز کارهای نیمه‌تمام من به عنوان یک دستیار کارگردان بود که اگر کاسه‌ی داغ‌تر از آش نبودم همه‌ی آنها به خوبی و خوشی به آخر می‌رسیدند.

یادآوری یازدهم

سال‌ هزار و سیصد و هشتاد. سریال «لحظه‌ی قاصدک». با «وحید نیکخواه آزاد» در «استودیو بهمن» هنگام صداگذاری فیلم‌ «علی و دنی» آشنا شدم. من تا آن زمان دو تجربه‌ی دستیاری کارگردان را در کارنامه‌ام داشتم که آخرین‌اش دستیار اولی و برنامه‌ریزی فیلم «سفره ایرانی» به کارگردانی «کیانوش عیاری» بود. کار کردن با آقای عیاری نکات آموختنی بسیاری برای من داشت و او هم در یاد دادن انسان سخاوتمندی بود. اما سبک تولید فیلم‌اش به کل با روند مرسوم در سینما متفاوت بود. برنامه‌ریزی برایش مفهومی نداشت و کسی که کار دستیار اولی را با او شروع می‌کرد، دستیارکارگردانی خوب و مسلط می‌شد که نام برنامه‌ریز را هم یدک می‌کشید در حالی که نمی‌دانست برنامه‌ریزی چیست؟

آقای نیکخواه مرا به «ایرج حبشی» کارگردان سریال «لحظه قاصدک» معرفی کرد و من به اعتبار کار کردنم با آقای عیاری دستیارکارگردان و برنامه‌ریز آن سریال شدم. اتفاق جالب این آشنایی دیدن دوباره‌ی آقای «حسن احمدی» تهیه‌کننده‌ی سریال بود.  سال‌ها پیش وقتی من نوجوانی علاقمند به ادبیات بودم در حاشیه‌ی مراسمی که توسط مجله‌ی «سروش نوجوان» زبرگزار شده بود با او به عنوان نویسنده هم‌کلام شده بودم. آن روز ماجرای جالبی دارد که ان‌شاالله در مطلبی جداگانه می‌نویسم. 

امیدوارم آفیش روز اول تصویربرداری آن سریال در آرشیو کسی نمانده باشد، چون مایه‌ی سرشکستگی من به عنوان یک برنامه ریز خواهد بود. اینجا باید کمی درباره‌ی برنامه‌ریزی در سینما و تلویزیون توضیح دهم. 

«رج زدن» اصطلاحی است که کلید برنامه‌ریزی در سینما است. برنامه‌ریز بر اساس امکانات و محدودیت‌هایش فیلم را رج می‌زند. به عنوان مثال ده سکانس در اول و وسط و آخر فیلمنامه در خانه‌ی ناصر می‌گذرد. برنامه‌ریز این ده سکانس را فارغ از روند داستان کنار هم می‌گذارد و در چند روز پیوسته فیلمبرداری می‌کند. و به این ترتیب در وقت و هزینه صرفه‌جویی می‌شود. 

برنامه‌ی روز اول من به این ترتیب بود: 

سکانس اول اتاق طبقه ی سوم، سکانس دوم و سوم طبقه‌ی دوم سکانس بعدی همکف و بعدی زیرزمین. در حالی که باید سکانس‌های هر طبقه پشت هم گرفته می‌شد تا در زمان نورپردازی و آماده سازی صحنه صرفه‌جویی شود. عصر من از منشی صحنه زمان مفید گرفته شده را پرسیدم و با عددی حدود دو دقیقه مواجه شدم در حالی که تا آن زمان باید حدود هفت هشت دقیقه مفید گرفته می‌شد. البته عوامل دیگری هم مثل غیر حرفه‌ای بودن گروه نور که باعث ایجاد سایه‌ی بوم صدابرداری روی صورت بازیگران می شد  یا گریم و صحنه و غیره هم دخیل بود. اما مشکل اصلی به برنامه‌ریزی بازمی‌گشت. 

در روزهای بعد با راهنمایی آقای حبشی مشکل برنامه‌ریزی حل شد. اما مشکلات دیگری بروز کرد. اولین روز تصویربرداری ما تعطیل بود. فردا صبح که سر کار آمدیم متوجه کار کردن فن بزرگ آشپزخانه شدیم. صدابرداری غیرممکن بود. ساعت کار را به دو بعدازظهر تا دو شب تغییر دادم. مساله‌ی دیگر وسواس کارگردان بود. برای هر سکانس اول یک نمای کلی می‌گرفت و بعد آن را خرد می‌کرد و در مدیوم شات تصویربرداری می‌کرد و در نهایت زمانی را به گرفتن اینسرت‌ها اختصاص می‌داد. به طور معمول در سریال‌ها برای صرفه‌جویی در زمان سر و ته هر سکانس را با یک پلان بلند و دو سه نمای بسته هم می‌آورند اما او می‌خواست که دستش در تدوین باز باشد و کم نیاورد. به این‌ها کار کردن با بازیگر کودک و برداشت‌های متوالی و ماجراهای نورپرداز و صدابردار و ... را اضافه کنید و ببینید چقدر کار کند پیش می‌رفت. 

پایان قسمت اول

یادآوری دهم

یادآوری دهم:

وقتی که عطای شاعری را به لقلایش بخشیدم.

این عکس متعلق به سال هزار و سیصد و هفتاد و دو است. مکان کتابخانه ی پارک شهر است و حاضران در عکس شرکت کنندگان در جلسات هفتگی دفتر شعر جوان هستند. حضور در این جلسات اولین تلاش جدی من به عنوان یک جوان تازه رسیده  برای ایجاد روابط اجتماعی در حوزه های مورد علاقه ام بود. از دوران دبستان حس میکردم که استعداد نوشتن و سرودن در من فوران می‌کند و در این زمینه یک مدعی تمام و کمال بودم. در دفتر شعرم چیزهایی می‌نوشتم و گمان میکردم که مشغول باز کردن مسیر جدیدی در ادبیات هستم. تمام اینها با اولین شعرخوانی در دفتر شعر جوان رنگ باخت و آن چنان مورد هجوم واقع شدم که اگر لجبازی ذاتی ام برای کم نیاوردن نبود باید دمم را روی کولم میگذاشتم و میرفتم و دیگر در محافل ادبی آفتابی نمی‌شدم. اما خب الحمدلله پر روتر از این حرفها بودم. با پشتکاری که امروز برایم عجیب مینماید شروع به مطالعه و کار  کردم. روزی حداقل سه چهار شعر میگفتم و برای بالا بردن توان تئوری ام کتابهای مختلف می‌خواندم. 

از همان ابتدا در میان اعضای اصلی جلسه دوستانی پیدا کردم و حس میکردم که به نهایت آرزویم رسیده ام و  در حوزه ی مورد علاقه ام دوستانی دارم و دیگر نیازی ندارم با کسانی که به نظرم  سطحی  بودند معاشرت کنم. حس خیلی خوبی داشتم و تمام هفته را منتظر می‌ماندم تا روز جلسه برسد و به سوی پارک شهر پرواز کنم. در بحثها شرکت میکردم و ناخودآگاه باعث ایجاد چالش میشدم در بسیاری از موارد اعضای با تجربه تر و باسوادتر جلسه حسابی از خجالتم در می آمدند. من اما حسابی گرم بودم. با گسترده شدن روابط بی تجربگی ها و خامی من در ارتباط بیشتر عیان می‌شد و پررویی هایم در پافشاری بر نظراتم که در بسیاری از موارد ممکن بود درست نباشند هم لج در می آورد. البته من بی تقصیر بودم. از کودکی هیچ وقت در میان‌همسالانم محبوب نبودم. نه فوتبالم خوب بود و نه جنس علایقم با دیگران همخوان بود. به علت تا حدودی اهل مطالعه بودنم دایم مشغول اظهار فضل بودم و تقریبا هیچ دوستی در هیچ یک از دوره های زندگی ام تا آن زمان از سر رغبت با من معاشرت نمی‌کرد. در دفتر شعر جوان هم این مشکل به نوعی دیگر رخ می‌نمود. من برای دوستان گذشته ام شأنی قائل نبودم و از پس زده شدن توسط آنها خیلی ناراحت نمی‌شدم اما این دوستان جدید تمام تجسم تمام رویاهای چند ساله ی من بودند. هر چه بیشتر تلاش می‌کردم نگاهشان دارم رفتارهایم غیرطبیعی تر میشد. یک بار به کسی که فکر میکردم خیلی صمیمی ایم گفتم فلانی و فلانی هم را دوست دارند و او هم که در نهان به آن دختر نظر داشت رفت حرف مرا کف دست او ‌گذاشت و گفت این پژمان بچه بچه است و نباید با او رفت و آمد کنید. این شاید اولین حس خنجر از پشت خوردن در زندگی من بود. البته تنها معیوب آن جمع من نبودم. قدرت طلبی، باندبازی، غیبت و مسائلی از این دست اینجا هم حضور پررنگی داشتند. هر از گاهی کسی سیبل جمع میشد و تمام بدیهایش را روی دایره میریختند. چند وقت بعد به همان آقایی که پشت من حرف زده بود شک‌کردند که از جانب جایی مامور شده بیاید و ببیند اینجا چه خبر است؟ اعضای شورای دفتر شعر جوان مرحوم قیصر امین پور، مرحوم سید حسن حسینی، محمدرضا عبدالملکیان، ساعد باقری و فاطمه راکعی بودند که تقریبا هیچکدام جز در موارد معدود در جلسات حضور نداشتند و مسئول گرداندن نشست ها شهرام رجب زاده بود. بعد از مدتی به دلیلی که هرگز نفهمیدم چه بود او‌ و ‌همسرش با مدیریت مشکل پیدا کردند و از آنجا انشعاب کردند و دیگر جلسات در کتابخانه ی پارک شهر تشکیل نشد. قرار شد جلسات شعر در منزل بچه ها برگزار شود. جزییات آن روزها را فراموش کرده ام. در نهایت کم کم در میان آن جمع تنهاتر می شدم. آخرین باری که آن بچه ها را با هم دیدم، سر زده به جلسه رفتم و آنها از مراسم و مناسکی عجیب با من حرف زدند و کارهایی غریب انجام دادند. وقتی از آنجا خارج شدم میان دو‌حس سرگردان بودم. نمیدانستم از سادگی ام استفاده کرده اند و سر کارم گذاشته اند تا بخندند یا برای این که مرا برای همیشه از جمعشان برانند آن اداها را درآورده اند. این که دیگر بعد از آن جلسه کسی پیگیر من نشد و فقط یکی از دوستان برای گرفتن دیوان بیدل که پیش ام مانده بود سراغم آمد ظن دوم را تقویت می کرد. به هر حال من دوباره تنها شده بودم. بعد از آن همه بالا و پایین به ارزش و اهمیت خانواده ام پی بردم که در هر شرایطی پذیرایم بودند. آن تجربه چند حسن داشت اول این که من عطای شاعر شدن را به لقایش بخشیدم. دوم این که متوجه شدم پشت ظاهر انسانها پیچیدگی‌های غریبی وجود دارد و سوم این که تصمیم گرفتم به جای ادبیات، سینما را دنبال کنم. 

امروز که نگاه میکنم این مسیر طولانی از ادبیات به سینمای داستانی و سپس مستند، به جای آن که پیگیری شغل یا علاقه  باشد، سیر و سلوکی درونی برای یافتن جایگاه خودم در جامعه و نسبت همه ی ما با خدا بود.

یادآوری نهم

یادآوری نهم

سریال ولایت عشق(امام رضا). 

آقای فخیم زاده می‌گفت هرکس در این سریال کار می کند  تجربه ی ده تا فیلم سینمایی را به دست می آورد. کاری سخت و طاقت فرسا با امکانات کم. گروه تولید و تدارکاتی که در صدد کم خرج کردن بودند و از امکانات رفاهی عوامل کم میگذاشتند. ماهی سی و سه هزار تومان حقوق می‌گرفتم و وقتی برای فوت پدرم نه روز غیبت کردم آن نه روز را هم از حقوقم کم کردند. با لطف آقای ایرج رامین فر عضو گروه لباس این سریال شدم. روز اول به سرپرستمان آقای پورعلی اکبر که هر جا هستند خدا حفظشان کند گفتم که هدفم حضور در سر صحنه است. ایشان گفت وظایفت را انجام بده و فرصت کردی برو سر صحنه. وظایف متنوعی داشتیم از مرتب کردن آرشیو تا پوشاندن لباس به سیاهی لشکر ها و هنرور ها تا شستن لباسها و نظارت بر مرتب جلوی دوربین رفتن لباس ها در هنگام فیلمبرداری. در شهرک سینمایی روز اولی که سر صحنه رفتم قرار بود دو گروه جارچی وارد میدان شهر طوس  شوند و خبری را اطلاع دهند. من دیدم که زره های جارچی ها هماهنگ نیست. به دستیار کارگردان گفتم باید زره های اینها عوض شود. آقای فخیم زاده گفت چرا صحنه به هم ریخت. دستیار گفت که پژمان گفته باید زره ها عوض شود. فخیم زاده گفت پژمان کیه؟ دستیار  مانده بود که چه بگوید؟ پژمان آخرین نفر گروه لباس بود. نکته ی مهم تر این که بعدتر فهمیدم این جزییات کوچک اصلا در آن شلوغی به چشم مخاطب نمی آیند و حس نمی شوند. 

خاطره ی دیگر مربوط به بیابان‌های پرندک است. چند ماهی از مشغول شدنم گذشته بود. آقای فخیم زاده هم مرا دیگر شناخته بود و به علت پای کار بودن و پیگیری ام گاهی که سر صحنه نبودم سراغم را می‌گرفت. آن روزها من اصلا اجتماعی نبودم و با دیگران سخت ارتباط می‌گرفتم و خیلی هم  مغرور بودم. آن روز قرار بود درگیری دو سپاه امین و مأمون فیلمبرداری شود. اما مشکلی پیش آمده بود. دستیار کارگردان سریال انسانی عجول و محافظه کار بود و در صحنه های شلوغ هنگام پوشاندن لباس به سیاهی لشکر ها در آرشیو لباس حاضر می‌شد و با داد و بیداد و فشار  لباسهای نامربوط را به آنها میداد تا بپوشند و زود آماده شوند مبادا که مورد اعتراض کارگردان یا گروه تولید  واقع شود. یکی دو بار من هشدار دادم که لباس دو سپاه قاطی شده و این در صحنه ی رویارویی مشکل ایجاد می کند و حرف من را کسی نشنیده بود. آن روز رویارویی بود و آقای فخیم زاده متوجه مشکل شده بود. تمهیدی که اندیشیده شد این بود که اعضای یکی از سپاهها به بازویشان پارچه ی سفید ببندند. برای پلان اول قرار بود که اسبها به همراه سوارانشان هنگام درگیری زمین بخورند. برای همین چاله ی بزرگی کنده بودند و کف اش کارتن گذاشته بودند و با خاک پوشانده بودند. هنگام فیلمبرداری اسب را به سوی چاله می‌راندند و او ناگاه در چاله می افتاد و به زمین می‌خورد. اسب اگر چاله را ببیند واردش نمی‌شود. 

القصه، من داشتم بازوبندهای سفید را بین سربازها پخش میکردم و حواسم پی این بود که نپیچانند تا دو تا سه تا بگیرند که ناگاه پایم در چاله ی آماده شده فرو رفت. آقای فخیم زاده عصبانی شد و شروع به داد و بیداد و فحاشی کرد. من که تا به حال با چنین صحنه ای رو به رو نشده بودم بهت زده ایستادم. منشی صحنه ی سریال پسری به نام عباس بود. نزدیکم شد و گفت از لوکیشن برو بیرون. من رفتم و میان تپه ها نشستم و سعی کردم روی خودم کار کنم و غرورم را احیا کنم. بعد از مدتی به چادر آرشیو لباس رفتم. ماجرا را برای آقای پورعلی اکبر تعریف کردم. گفت برو سر صحنه، خواستم نروم ولی اجبار کرد.  به لوکیشن فیلم‌برداری رفتم و پشت دوربین ایستادم. فخیم زاده آرام آمد کنارم و گفت پژمان برو دو تا نیزه بیار. این دستور حس خوبی در من به وجود آورد. او با زبان بی زبانی به من القا کرد که من با تو مشکلی ندارم. مهدی فخیم زاده علیرغم ظاهر خشن اش انسانی مهربان و حرفه ای است و کار کردن با او برای همه پربار و آموزنده است.

یادآوری هشتم

یادآوری هشتم:

این عکس تبلیغ پودر لباسشویی دریا نیست. من هم یک مانکن خوشتیپ جذاب برای تبلیغ نیستم. اینجا میدان توپخانه ی شهرک سینمایی در سال هزار و سیصد و هفتاد و هفت است. آرشیو لباس سریال امام رضا در این دکور سامان گرفته بود و مقابلش هم مکانی برای شستن رخت‌های سیاهی لشکر ها بود. 

این عکس محصول کل کل من و‌ برادر عزیزی است که شاید راضی نباشد اسمش را بیاورم پس نمی آورم. او از شتستن لباس خجالت می‌کشید و سعی میکرد فقط در موقعیتهای باکلاس و جذاب عکس بگیرد و‌من که معتقد بودم تلاش خالصانه خجالت ندارد برای اثبات حرفم‌از او خواستم که از من در حال شستن رخت سیاهی لشکر ها عکس بگیرد. شاید توضیح این نکته واجب باشد که دلیل استفاده از عبارت سیاهی لشکر به جای هنرور  این است که معتقدم هنروری یک فن است.‌ این کسانی که ما لباسشان را می شستیم سربازهای پادگان‌های پرندک بودند و برای پر کردن صحنه آورده می شدند و هیچ تخصصی جز اذیت کردن ما و عوامل به خصوص بازیگران و هنرور های خانم نداشتند. لباسها را هم به لطایف الحیل نابود میکردند و ما هنگام شستن لباسها با پارچه ی سفت و چوب شده ای روبرو بودیم که از ادرار و عرق انسان به علاوه ی پهن اسب و‌خاک و هزار کثافت دیگر تشکیل شده بود. 

این سریال دومین کار من در سینما و تلویزیون بود که حدود یکسال طول کشید. امروز هم همچنان معتقد هستم که تلاش خالصانه خجالت ندارد و جواب میدهد. هرچند که تجربه ی این سالها به من می گوید که تلاشگرانی که کمی هم ناخالصی را به عملشان اضافه میکنند در ظاهر بهتر جواب می گیرند . اما من این آیه را زمزمه میکنم و عشق و امید می ورزم:

إِلَّا عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ 

ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﺧﻠﺎﺹ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﻨﺪ.

 قَالَ هَٰذَا صِرَاطٌ عَلَیَّ مُسْتَقِیمٌ 

ﮔﻔﺖ: ﺭﺍﻩ ﺍﺧﻠﺎﺹ ﺭﺍﻩ ﺭﺍﺳﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻰ ﺭﺳﺪ.

(سوره ی حجر آیه ی چهل و چهل و یک )

جناب مارمولک

اسمش رو میذارم : جناب مارمولک.با دیدن نور اتاق خودش رو از توری کشوند بالا و من وقتی متوجه اش شدم آخرین رویاروییم با یه آقا یا خانوم مارمولک را به یاد آوردم، اون بار خیلی راحت و با افتخار کشتمش. سالها پیش بود نمی دونم چند سال پیش. 

بعد به خودم اومدم و یاد تغییراتم افتادم.فقط نگاهش کردم و از زیباییش لذت بردم و به بامزگیش لبخند زدم. ازش عکس گرفتم، هیچی نگفت، دوربین ویدیوم رو برداشتم و خواستم ازش تصویر بگیرم که انگار بگه دیگه پررو شدی، گذاشت و رفت. 

و من به این فکر میکردم که: آیا کسی وجود داره که سیر تطور نگاهش به انسانها مثل سیر تطور نگاه من به حیوانات باشه؟ یعنی یک زمانی به کشتنشون افتخار کنه و بعد به این فکر بیفته که انسان چه موجود زیبا و مفیدی است.