یادآوری سیزدهم

من چند باری مرحوم حبیب‌الله کاسه‌ساز را دیده بودم که دو بار آن در ذهنم پررنگ است.

الف: آقای کیانوش عیاری آمد و گفت تدوین یک فیلم بهم پیشنهاد شده. گفتم کجا کار می‌کنیم؟ گفت انگار خودشان در دفترشان میز دارند. بیا این شماره تلفن آقای اطیابی تهیه کننده اشه، تماس بگیر و هماهنگ کن و برو سینکش کن. دو توضیح ضروری بدهم:

اول. تدوین فیلم‌هایی که با نگاتیو فیلمبرداری شده بو‌دند، روی میزهایی آنالوگی که به آنها موویلا می‌گویند، انجام می‌شد. این میزها حجم و وزن زیادی داشتند و هر دفتری توان خرید و نگهداری آنها را نداشت. 

دو. کلمه‌ی سینک sync به معنی همگام سازی است. در سینما صدا و تصویر با ابزارهای جداگانه‌ای ضبط می‌شوند و برای تدوین فیلم باید تصویر و صدای مربوط به هر تصویر باید با هم همراه و همگام شوند. به این عمل سینک زدن می‌گویند.

سوم: نام فیلم چوری بود که در لهجه‌ی اصفهانی به جوجه اطلاق می‌شود. کارگردانش هم آقای جواد اردکانی بود.

روز اول به دفتر آقای اطیابی رفتم و راش‌ها و صداها را تحویل گرفتم و کارم را شروع کردم. میز را در اتاقی گذاشته بودند که مشرف به حیاط بود و نور زیاد نمی‌گذاشت تصویر مونیتور را ببینم. کار را تعطیل کردم و اطلاع دادم که انجام کار ممکن نیست. اتفاق‌های بعدی به این شکل رقم خورد که من مدتی شب‌ها به دفتر می‌رفتم و کار می‌کردم و بعد هم تدوین به مرکز سینمایی بنیاد مستضعفان در یوسف‌آباد منتقل شد. 

حالا برگردیم به مرحوم کاسه‌ساز. طبقه‌ی بالای دفتر آقای اطیابی، دفتر ایشان بود. من یکی دو بار برای کاری به آنجا رفتم. نام پروژه‌های در دست اجرا را روی در اتاق‌ها چسبانده بودند، چیزی که در ذهنم ماند این بود نام یکی از پروژه‌ها توالت عمومی‌های تهران بود و هیچ‌وقت نفهمیدم این پروژه در آن دفتر چه می‌کرد؟ درباره‌ی توالت‌عمومی‌ها ها فیلمی قرار بود ساخته شود؟ آیا در آن دفتر جدای از کار فیلمسازی کار خدماتی هم انجام می‌شد؟ آیا یک پروژه‌ی پژوهشی بود؟ هنوز هم گاهی به این پروژه‌ی عجیب در آن دفتر فکر می‌کنم.

ب: اتفاق عجیبی افتاده بود، تهیه کننده فیلمی از ابراهیم حاتمی‌کیا را توقیف کرده بود، در جشنواره کلی سر و صدا راه افتاد، حاتمی‌کیا انگار تا مرحله‌ی آتش زدن کپی فیلم هم پیش رفت. چند ماه بعد زنده یاد مسعود بهنام مرا صدا زد و گفت:خانم صفیاری برای اصلاح فیلم موج مرده نیاز به دستیاری دارند که بتونه با موویلا کار کنه، دوست داری بری؟ باز دو توضیح ضروری:

اول: موج مرده تا جایی که من میدانم اولین فیلم سینمایی ایرانی بود که با دوربین ویدیو تصویربرداری شد و بعد تصاویر را روی نگاتیو سی و پنج میلی‌متری منتقل کردند. تصویربردارش محمدرضا سکوت بود. قرار بود خانم صفیاری اصلاحات فیلم را روی نسخه‌ی ویدیویی اعمال کنند و من روی نسخه‌ی پزیتیو که در عمل زحمت اجرا  روی پزیتیو هم به گردن خود ایشان افتاد. 

دوم: تهیه‌کننده‌ی فیلم موسسه‌ی روایت فتح بود که به علت اختلاف نظر درباره‌ی مضمون، فیلم را توقیف کرده بود. شرکت سینمایی تماشا که متعلق به  احمدرضا درویش و تقی علیقلی‌زاده و ... بود، انگار میانداری کرده‌بود و قرار بود که اصلاحات توافقی روایت فتح و کارگردان روی فیلم اجرا شود و آنها فیلم را اکران کنند.

بعد از اجرای اصلاحات روی پزیتیو، باید فیلم به لابراتوار می‌رفت و بعد از بریده شدن نگاتیو اپتیک(که کار غلطی بود) در نسخه‌های متوالی چاپ می‌شد و برای اکران به سینماها  می‌رسید. آقای حاتمی‌کیا گفت که من مشغول فیلمبرداری فیلم ارتفاع پست هستم و نمی‌رسم که به پروسه‌ی فنی اصلاح و چاپ کپی نظارت کنم. نگاهی به من کرد و گفت شما می‌توانی انجامش دهی؟ و من شدم نماینده‌ی تام‌الاختیار حاتمی‌کیا در جریان اصلاحات و اکران فیلم موج مرده. ماجرای طولانی این مسئولیت را ان‌شاالله در یادداشتی جداگانه تعریف می‌کنم. الان فقط به قسمت مربوط به مرحوم کاسه‌ساز می‌پردازم.

 نماینده‌ی روایت فتح مرحوم کاسه‌ساز بود. یکی از موارد اختلافی استفاده از کلمه‌ی دون‌کیشوت توسط پسر مرتضی راشد سپاهی‌ای با دغدغه‌های حاج کاظم آژانس شیشه‌ای، خطاب به پدرش بود. قرار بود دون‌کیشوت‌ها حذف شوند. اما چند تایی در فیلم باقی مانده بود. نگاتیو اپتیک‌ها را پشت مویلای خاصی که فقط در وزارت ارشاد موجود بود با نظارت کیوان جهانشاهی صداگذار فیلم، بریدم و سینک کردم. کار که تمام شد آقای کاسه‌ساز برای بازبینی و تایید نهایی آمد. نگران آن چند دون‌کیشوت باقی‌مانده در فیلم بودم. تلاش کردم نسخه‌ها را جوری نمایش دهم که آن قسمت‌ها زیاد به چشم نیایند. آن بنده‌خدا هم گیر نداد و تایید کرد و رفت. بعد از رفتنش خیلی احساس زرنگی کردم اما بعدها به این نتیجه رسیدم که احتمالا سر آن یکی دو دون‌کیشوت باقی‌مانده توافق شده بوده. خدا رحمتشان کند.

یادآوری دهم

یادآوری دهم:

وقتی که عطای شاعری را به لقلایش بخشیدم.

این عکس متعلق به سال هزار و سیصد و هفتاد و دو است. مکان کتابخانه ی پارک شهر است و حاضران در عکس شرکت کنندگان در جلسات هفتگی دفتر شعر جوان هستند. حضور در این جلسات اولین تلاش جدی من به عنوان یک جوان تازه رسیده  برای ایجاد روابط اجتماعی در حوزه های مورد علاقه ام بود. از دوران دبستان حس میکردم که استعداد نوشتن و سرودن در من فوران می‌کند و در این زمینه یک مدعی تمام و کمال بودم. در دفتر شعرم چیزهایی می‌نوشتم و گمان میکردم که مشغول باز کردن مسیر جدیدی در ادبیات هستم. تمام اینها با اولین شعرخوانی در دفتر شعر جوان رنگ باخت و آن چنان مورد هجوم واقع شدم که اگر لجبازی ذاتی ام برای کم نیاوردن نبود باید دمم را روی کولم میگذاشتم و میرفتم و دیگر در محافل ادبی آفتابی نمی‌شدم. اما خب الحمدلله پر روتر از این حرفها بودم. با پشتکاری که امروز برایم عجیب مینماید شروع به مطالعه و کار  کردم. روزی حداقل سه چهار شعر میگفتم و برای بالا بردن توان تئوری ام کتابهای مختلف می‌خواندم. 

از همان ابتدا در میان اعضای اصلی جلسه دوستانی پیدا کردم و حس میکردم که به نهایت آرزویم رسیده ام و  در حوزه ی مورد علاقه ام دوستانی دارم و دیگر نیازی ندارم با کسانی که به نظرم  سطحی  بودند معاشرت کنم. حس خیلی خوبی داشتم و تمام هفته را منتظر می‌ماندم تا روز جلسه برسد و به سوی پارک شهر پرواز کنم. در بحثها شرکت میکردم و ناخودآگاه باعث ایجاد چالش میشدم در بسیاری از موارد اعضای با تجربه تر و باسوادتر جلسه حسابی از خجالتم در می آمدند. من اما حسابی گرم بودم. با گسترده شدن روابط بی تجربگی ها و خامی من در ارتباط بیشتر عیان می‌شد و پررویی هایم در پافشاری بر نظراتم که در بسیاری از موارد ممکن بود درست نباشند هم لج در می آورد. البته من بی تقصیر بودم. از کودکی هیچ وقت در میان‌همسالانم محبوب نبودم. نه فوتبالم خوب بود و نه جنس علایقم با دیگران همخوان بود. به علت تا حدودی اهل مطالعه بودنم دایم مشغول اظهار فضل بودم و تقریبا هیچ دوستی در هیچ یک از دوره های زندگی ام تا آن زمان از سر رغبت با من معاشرت نمی‌کرد. در دفتر شعر جوان هم این مشکل به نوعی دیگر رخ می‌نمود. من برای دوستان گذشته ام شأنی قائل نبودم و از پس زده شدن توسط آنها خیلی ناراحت نمی‌شدم اما این دوستان جدید تمام تجسم تمام رویاهای چند ساله ی من بودند. هر چه بیشتر تلاش می‌کردم نگاهشان دارم رفتارهایم غیرطبیعی تر میشد. یک بار به کسی که فکر میکردم خیلی صمیمی ایم گفتم فلانی و فلانی هم را دوست دارند و او هم که در نهان به آن دختر نظر داشت رفت حرف مرا کف دست او ‌گذاشت و گفت این پژمان بچه بچه است و نباید با او رفت و آمد کنید. این شاید اولین حس خنجر از پشت خوردن در زندگی من بود. البته تنها معیوب آن جمع من نبودم. قدرت طلبی، باندبازی، غیبت و مسائلی از این دست اینجا هم حضور پررنگی داشتند. هر از گاهی کسی سیبل جمع میشد و تمام بدیهایش را روی دایره میریختند. چند وقت بعد به همان آقایی که پشت من حرف زده بود شک‌کردند که از جانب جایی مامور شده بیاید و ببیند اینجا چه خبر است؟ اعضای شورای دفتر شعر جوان مرحوم قیصر امین پور، مرحوم سید حسن حسینی، محمدرضا عبدالملکیان، ساعد باقری و فاطمه راکعی بودند که تقریبا هیچکدام جز در موارد معدود در جلسات حضور نداشتند و مسئول گرداندن نشست ها شهرام رجب زاده بود. بعد از مدتی به دلیلی که هرگز نفهمیدم چه بود او‌ و ‌همسرش با مدیریت مشکل پیدا کردند و از آنجا انشعاب کردند و دیگر جلسات در کتابخانه ی پارک شهر تشکیل نشد. قرار شد جلسات شعر در منزل بچه ها برگزار شود. جزییات آن روزها را فراموش کرده ام. در نهایت کم کم در میان آن جمع تنهاتر می شدم. آخرین باری که آن بچه ها را با هم دیدم، سر زده به جلسه رفتم و آنها از مراسم و مناسکی عجیب با من حرف زدند و کارهایی غریب انجام دادند. وقتی از آنجا خارج شدم میان دو‌حس سرگردان بودم. نمیدانستم از سادگی ام استفاده کرده اند و سر کارم گذاشته اند تا بخندند یا برای این که مرا برای همیشه از جمعشان برانند آن اداها را درآورده اند. این که دیگر بعد از آن جلسه کسی پیگیر من نشد و فقط یکی از دوستان برای گرفتن دیوان بیدل که پیش ام مانده بود سراغم آمد ظن دوم را تقویت می کرد. به هر حال من دوباره تنها شده بودم. بعد از آن همه بالا و پایین به ارزش و اهمیت خانواده ام پی بردم که در هر شرایطی پذیرایم بودند. آن تجربه چند حسن داشت اول این که من عطای شاعر شدن را به لقایش بخشیدم. دوم این که متوجه شدم پشت ظاهر انسانها پیچیدگی‌های غریبی وجود دارد و سوم این که تصمیم گرفتم به جای ادبیات، سینما را دنبال کنم. 

امروز که نگاه میکنم این مسیر طولانی از ادبیات به سینمای داستانی و سپس مستند، به جای آن که پیگیری شغل یا علاقه  باشد، سیر و سلوکی درونی برای یافتن جایگاه خودم در جامعه و نسبت همه ی ما با خدا بود.

یادآوری نهم

یادآوری نهم

سریال ولایت عشق(امام رضا). 

آقای فخیم زاده می‌گفت هرکس در این سریال کار می کند  تجربه ی ده تا فیلم سینمایی را به دست می آورد. کاری سخت و طاقت فرسا با امکانات کم. گروه تولید و تدارکاتی که در صدد کم خرج کردن بودند و از امکانات رفاهی عوامل کم میگذاشتند. ماهی سی و سه هزار تومان حقوق می‌گرفتم و وقتی برای فوت پدرم نه روز غیبت کردم آن نه روز را هم از حقوقم کم کردند. با لطف آقای ایرج رامین فر عضو گروه لباس این سریال شدم. روز اول به سرپرستمان آقای پورعلی اکبر که هر جا هستند خدا حفظشان کند گفتم که هدفم حضور در سر صحنه است. ایشان گفت وظایفت را انجام بده و فرصت کردی برو سر صحنه. وظایف متنوعی داشتیم از مرتب کردن آرشیو تا پوشاندن لباس به سیاهی لشکر ها و هنرور ها تا شستن لباسها و نظارت بر مرتب جلوی دوربین رفتن لباس ها در هنگام فیلمبرداری. در شهرک سینمایی روز اولی که سر صحنه رفتم قرار بود دو گروه جارچی وارد میدان شهر طوس  شوند و خبری را اطلاع دهند. من دیدم که زره های جارچی ها هماهنگ نیست. به دستیار کارگردان گفتم باید زره های اینها عوض شود. آقای فخیم زاده گفت چرا صحنه به هم ریخت. دستیار گفت که پژمان گفته باید زره ها عوض شود. فخیم زاده گفت پژمان کیه؟ دستیار  مانده بود که چه بگوید؟ پژمان آخرین نفر گروه لباس بود. نکته ی مهم تر این که بعدتر فهمیدم این جزییات کوچک اصلا در آن شلوغی به چشم مخاطب نمی آیند و حس نمی شوند. 

خاطره ی دیگر مربوط به بیابان‌های پرندک است. چند ماهی از مشغول شدنم گذشته بود. آقای فخیم زاده هم مرا دیگر شناخته بود و به علت پای کار بودن و پیگیری ام گاهی که سر صحنه نبودم سراغم را می‌گرفت. آن روزها من اصلا اجتماعی نبودم و با دیگران سخت ارتباط می‌گرفتم و خیلی هم  مغرور بودم. آن روز قرار بود درگیری دو سپاه امین و مأمون فیلمبرداری شود. اما مشکلی پیش آمده بود. دستیار کارگردان سریال انسانی عجول و محافظه کار بود و در صحنه های شلوغ هنگام پوشاندن لباس به سیاهی لشکر ها در آرشیو لباس حاضر می‌شد و با داد و بیداد و فشار  لباسهای نامربوط را به آنها میداد تا بپوشند و زود آماده شوند مبادا که مورد اعتراض کارگردان یا گروه تولید  واقع شود. یکی دو بار من هشدار دادم که لباس دو سپاه قاطی شده و این در صحنه ی رویارویی مشکل ایجاد می کند و حرف من را کسی نشنیده بود. آن روز رویارویی بود و آقای فخیم زاده متوجه مشکل شده بود. تمهیدی که اندیشیده شد این بود که اعضای یکی از سپاهها به بازویشان پارچه ی سفید ببندند. برای پلان اول قرار بود که اسبها به همراه سوارانشان هنگام درگیری زمین بخورند. برای همین چاله ی بزرگی کنده بودند و کف اش کارتن گذاشته بودند و با خاک پوشانده بودند. هنگام فیلمبرداری اسب را به سوی چاله می‌راندند و او ناگاه در چاله می افتاد و به زمین می‌خورد. اسب اگر چاله را ببیند واردش نمی‌شود. 

القصه، من داشتم بازوبندهای سفید را بین سربازها پخش میکردم و حواسم پی این بود که نپیچانند تا دو تا سه تا بگیرند که ناگاه پایم در چاله ی آماده شده فرو رفت. آقای فخیم زاده عصبانی شد و شروع به داد و بیداد و فحاشی کرد. من که تا به حال با چنین صحنه ای رو به رو نشده بودم بهت زده ایستادم. منشی صحنه ی سریال پسری به نام عباس بود. نزدیکم شد و گفت از لوکیشن برو بیرون. من رفتم و میان تپه ها نشستم و سعی کردم روی خودم کار کنم و غرورم را احیا کنم. بعد از مدتی به چادر آرشیو لباس رفتم. ماجرا را برای آقای پورعلی اکبر تعریف کردم. گفت برو سر صحنه، خواستم نروم ولی اجبار کرد.  به لوکیشن فیلم‌برداری رفتم و پشت دوربین ایستادم. فخیم زاده آرام آمد کنارم و گفت پژمان برو دو تا نیزه بیار. این دستور حس خوبی در من به وجود آورد. او با زبان بی زبانی به من القا کرد که من با تو مشکلی ندارم. مهدی فخیم زاده علیرغم ظاهر خشن اش انسانی مهربان و حرفه ای است و کار کردن با او برای همه پربار و آموزنده است.

یادآوری هفتم

یادآوری هفت:

این عکس حدود پاییز هفتاد و شش در زیرزمین مسجدشیخ لطف‌الله گرفته شده. زمانی که من قرار بود تبعید شوم و  مادر و دو خواهرم آمده بودند که مرا ببینند. 

خردادماه هفتاد و شش من یک سرباز معمولی نیروی انتظامی بودم که به خاطر علاقه‌اش به هنر و ادبیات  سید محمد خاتمی را می شناخت و می‌دانست که او آدم حسابی است و تا جایی هم که میشد برای او تبلیغ می‌کرد.

یکی از شب‌های پیش از انتخابات مشغول گشت زدن در سطح شهر بودیم. ساعت حدود یک شب بود، در خیابانها پرنده پر نمی‌زد. ناکهان من متوجه دو نفر جوان با ظاهر مذهبی شدم، پرسیدم  که تا این موقع در خیابان چه می‌کنند؟ 

گفتند که در مسجد جلسه داشته‌اند، کارت شناسایی خواستم، کارت تبلیغاتی جامعه روحانیت مبارز را در آوردند و نشانمان دادند. متوجه شدم مساله چیست. سرباز همراهم می‌خواست به پاسگاه هدایتشان کند که من مخالفت کردم و گفتم: طرفداران آقای ناطق نوری... بفرمایید.

 یگان خدمتی اصلی ام بخش وظیفه‌ی شهرستان بود و هفته ای دو شب به علت کمبود نیرو در پاسگاه پاسبخش می‌شدم یا گشت می‌رفتم. در آن زمان قانونی در نظام وظیفه بود به نام دوبرادری با این مضمون که اگر کسی مشمول می‌شد و برادری در حال خدمت داشت  برادر دومی معاف می‌شد. روزی دو جوان که می‌گفتند بسیجی هستند به دفتر ما مراجعه کردند و خواستار تشکیل پرونده برای معافیت دوبرادری شدند. تاریخ تولدشان را که نگاه کردیم گفتیم که باید چند ماه دیگر مراجعه کنند. اما آنها طلبکارانه ایستادند که باید کار ما را انجام دهید چرا که ما رفیق فرمانده‌ی حفاظت منطقه تان هستیم و الان آنجا بودیم این را بازداشت کرد و آن را توبیخ کردو ...در همین حین من متوجه شدم که یکیشان ته کفشش را به دیوار چسبانده، با فریاد گفتم پاتو از دیوار بردار و برو بیرون. آن یکی گفت با ما اینجوری حرف نزن، ما میخوایم پذیرش حفاظت نیروی انتظامی بشیم. گفتم خوب جایی میرید میخورید و میخوابید و فقط حرف نمی‌زنید همه ازتون می‌ترسن. و بلند شدم و بیرونشان کردم. 

در آن زمان مسئول ما برای دیدن دوره‌تهران بود و گروهبان جوانی مسئولیت بخش را به عهده داشت. 

فردای آن روز تلفن زنگ زد و گروهبان برداشت و گفت سرهنگ رییس حفاظت با تو کار داره، گوشی را گرفتم و با موجی از داد و بیداد و تهدید مواجه شدم که تو می‌خوای آبروی نیرو را ببری و من پدرت را در می‌آورم. تبعیدت می‌کنم. من حیران گوشی را گذاشتم. جناب سرهنگ ا آن روز تمام تلاشش را کرد که من را تبعید کند، اما گروهبان ما  به جانشین منطقه زنگ زد که ما نمی‌دانیم چه شده، ولی جناب سروان نیست و اگر این سرباز هم نباشد من دست تنها از پس کارها برنمی‌آیم. ایشان دستور داد و من تا بازگشت جناب سروان ماندم. جناب سروان که برگشت و از ماجرا مطلع شد، تلفن زد به فرمانده‌ی حفاظت که قربان اگر این سرباز را از من بگیرید  کارهام پیش نمیره، این سوادش خوبه از قانون سر در میاره، خطش خوبه، از همه مهمتر مومنه، مطمئنه تا حالا یک برگ از این پرونده‌ها جابه‌جا نشده، از کسی پول نگرفته و ... فرمانده‌ی حفاظت با لهجه‌ی اصفهانی  گفت: جناب سروان ایشون امام جعفر صادقست؟ جناب سروان هم در کمال جسارت گفت: بله . فرمانده گفت: بازم بفرستیدش بیاد.  نکته‌ی جالب این بود که ما هیچکدام دلیل این خشم را نمی‌دانستیم و من هم  که بعد از حدود دو ماه پست دادن در ستاد به هیچ‌وجه حاضر به از دست دادن محل خدمت خوبم نبودم  حدود یک ماه به شدت تحت فشار عصبی قرار گرفتم طوری که نمی‌توانستم بخوابم. عاقبت  هم  سرهنگ حفاظت در ستاد مرا گیر انداخت و داد موهایم را با ماشین صفر زدند و یک هفته مجبورم کرد که پست بدهم ولی عاقبت به لطف خدا برگشتم سر جایم، چون او نتوانست توجیه مناسب برای تبعیدم پیدا کند.

بعدها متوجه شدیم که کل ماجرا زیر سر آن دو جوان به ظاهر بسیجی بوده است.به حفاظت گفته بودند که فلانی گفته حفاظتی‌ها (ماتحت فراخ ) هستند البته آن لفظ بی‌ادبانه‌اش را نقل کرده بودند.

یک‌بار هم من جایی دیدمشان و دلیل زیرآب زنیشان را پرسیدم گفتند که آن شب قبل از انتخابات را یادته؟ تو به طرفداران ناطق نوری توهین کردی برای همین ما اینطوری تلافی کردیم.

به هر حال بعد از مدتی ورود آن دو جوان به کل اماکن انتظامی منطقه ممنوع شد و طبق شنیده ها از بسیج هم اخراج شدند. انگار که با خیلی‌ها از این رفتارها کرده‌بودند.فرمانده‌ی حفاظت ما هم بعد از مدتی به شکل عجیبی از کار بر کنار شد و ما دیگر ندیدیمش. 

در این میان، واکنش مادرم به خبر تبعیدم از همه جالب‌تربود:

خواستم حجم خطر را به او گوشزد کنم. گفتم میخوان منو تبعید کنن قرارگاه مبارزه با موادمخدر توی کرمان میدونی  اونجا چقدر کشته میده؟ مادرم با خونسردی گفت: اشکالی نداره میری بقیه ‌خدمتتو میگذرونی و میای...مگه چیه؟

یادآوری پنجم

یاد آوری پنج:

دو عکس با فاصله‌ی زمانی بیست سال... آن یکی در هزار و سیصد و هفتاد و شش ثبت شده و این یکی در هزار و سیصد و نود وشش... سال هفتاد و شش سرباز نیروی انتظامی بودم و طرفدار خاتمی... هیچ کس خاتمی را نمی شناخت... ما من به واسطه‌ی دوران وزارت ارشادش میشناختم و نظر خوبی رویش داشتم... طرفداران هر کس فکر می‌کردند اگر طرف مقابل رای بیاورد دنیا به انتها می‌رسد... اینوری‌ها می‌گفتند که اگر ناطق بشود پیاده‌روها  زنانه مردانه می‌شود... و آن‌طرفی‌ها هم که اکثرشان بسیجی و منسوبین قدرت بودند ... می‌گفتند که بنی‌صدری دیگر در راه است.

من در سر صندوق رای با عوامل صندوق بحثم شد و فرمانده‌  فرستادم جلوی در... صف رای‌گیری شلوغ بود... یک ساعت بعد فرمانده آمد جلوی در و گفت: حبیبیان... همه به اونی رای میدن که خودم و خودت می‌خوایم... خیالت راحت باشه...

زمان گذشت و ما فهمیدیم که اگر ناطق  هم رییس‌جمهور می‌شد ... اتفاق خاصی نمیفتاد... با خاتمی هم  کلی اتفاق افتاد اما آن اتفاقی که همه را از آن می‌ترساندند نیفتاد... نظام قوی‌تر شد و با ایجاد دو قطب موثر در قدرت و رقابت بین آنها به نوعی در برابر حوادث سر راه واکسینه شد... کسانی که ما همیشه از دهانشان فحش و فضاحت به نظام شنیده بودیم از لزوم مشارکت در رای‌گیری گفتند و خاتمی  نسبت به مقام ولی فقیه چه در عمل و چه در نظر معتقد و متعهد بود.

نظر خوشی نسبت به دموکراسی ندارم ... روزی یکی از طرفداران محمود احمدی‌نژاد ضمن بحث دلیلم را برای معتقد نبودن به دموکراسی پرسید، پاسخ دادم که دموکراسی ای که از آن احمدی‌نژاد بیرون بیاید به هیچ دردی که نمی‌خورد مضر هم هست.... بله زمان گذشته بود و ما به سال سرنوشت‌ساز هشتاد و چهار رسیده بودیم. در عمل ثابت شد جنس رای مردم به احمدی‌نژاد، با جنس رایشان به خاتمی هیچ فرقی نداشت، آنها نه حرفهای خاتمی را شنیده‌بودند و نه در حرفها و ادعاهای احمدی‌نژاد تعمق کرده بودند. مردم دنبال کسی بودند که ضد جریان حاکم باشد... همین و بدینسان کلاه گشادی بر سر همه رفت و کشور تا انتهای دوره‌ی احمدی‌نژاد، بحرانهای بسیاری را تجربه کرد و خدا رحم کرد که احمدی‌نژاد یکسال وقت کم آورد اگرنه مملکت را تا آستانه‌ی فروپاشی پیش می‌برد.

هنوز به اندازه‌ی بیست سال پیش نگرانم... اما می‌دانم که هر اتفاقی بیفتد...به معنای پایان جهان نیست. چیزی که نگرانم می‌کند حجم عظیم تهمت و بی‌اخلاقی در انتخابات پیش‌رو است. روندی که در سال سرنوشت‌ساز هشتاد و چهار شروع شد و تا نود و دو ادامه پیدا کرد... هنوز ما را رها نکرده است... هشت سالی که اخلاق و انسانیت در این مملکت ذبح شد ، دروغ و دزدی در زمره‌ی فضایل اخلاقی به حساب آمد.

یادآوری اول

یادآوری یک:

سال هزار و سیصد و هفتاد و هشت... اولین فیلم من یک فیلم داستانی به نام خانه ام ابری است بود... فیلمی که هیچ وقت مونتاژ نشد... تحت تاثیر کیانوش عیاری که در آن سال ها دستیارش بودم... با یک طرح کلی سر صحنه رفتم... فیلم پس زمینه ای سیاسی داشت... قرار است یک کانون دانشجویی تاسیس شود... هر کس کاری می کند... دو نفر هم مشغول نوشتن اساسنامه هستند... یک دختر روشنفکر مآب و یک جوان بسیجی مرام... در نهایت این دو دعوایشان می شود و بچه ها یکی یکی آن مکان را ترک می‌کنند و فقط چند نفر می مانند... می‌خواهم راش هایش را پیدا کنم و تدوین اش کنم... این کار آغاز مجموعه ی قابل توجه فیلم های ناتمام من بود.

در عکس به جز  من که کارگردان بودم ...سامان سالور تصویربردار... علیرضا علویان دستیار کارگردان و تصویربردار پشت صحنه... معصومه ی بافنده بازیگر و تارا حاج مختار بازیگر حضور دارند.

انفجارهای بغداد: مرغ همسایه‌ای که غاز نیست.

انفجارهای بغداد دلم را لرزاند. بعد از انفجارهای پاریس و عکس العمل ها به آن این جمله که چرا کسی پروفایلش را به پرچم عراق یا لبنان یا سوریه تغییر نمی دهد پای ثابت فضاهای مجازی شده است. به نظرم پرسیدن این سوال مضحک است. سال هاست که متوجه شده ایم که در نظام کنونی جهان انسان ها به درجه یک و دو تقسیم شده اند. تقسیم بندی ای که به آن عمل می شود. اما چرا؟ به نظرم راه دوری را نیاز نیست برای پاسخ به این چرا برویم. شاید مقصر اصلی آن خود ما باشیم. سالیان سال است مایی که رو به کعبه نماز می خوانیم قبله ی حاجاتمان را به غرب تغییر داده ایم و خوب و بدش را به عنوان ارزش برتر پذیرفته ایم. هر وقت میخواهیم از چیز خوبی تعریف کنیم اصطلاح مثل خارج میمونه را به کار میبریم که منظورمان از خارج هم آمریکا و اروپاست. در نوشته ها و سخنان روشنفکرانمان اصطلاح ممالک متمدن به وفور به کار میرود و هزاران مثال دیگر در این باب میتوان زد. نتیجه ی عینی آن را هم در تفاوت برخوردمان با غربیها و اهالی خاورمیانه و افغانستان میتوان دید. هر غربی که از ایران میرود اولین ذکرش از ایران مهمان نوازی ایرانی هاست و دیگران دل آزرده از برخورد بد ایرانیها می گویند. ما به نوعی در نهانمان برتری انسان های غربی را پذیرفته ایم و خودمان و مردم کشورهای اطرافمان را شایسته ی رنج و مصیبت می دانیم. رنج و مصیبتی که اغلب ریشه ای در همان غرب مورد ستایش ما دارند. جهان بینی غربی در ریزترین جزییات زندگی ما نفوذ کرده و اغلب ناخودآگاه حتی با وجود مخالفت ظاهری به آن گردن نهاده ایم. بحث من بر سر خوبی یا بدی غرب نیست این بحث نخ نما معمولا با این که غرب خوبی ها و بدی هایی دارد که باید خوبی ها را گرفت و بدی ها را واگذاشت به سرانجام راضی کننده ای می رسد. مساله بر سر فاصله ی بعیدی که میان ما و ارزشهای بومی و دینی مان و نزدیکی بیش از حدمان به ارزش های غربی به وجود آمده است.

صحبت‌های امیرپژمان حبیبیان درباره‌ی کپی و سرقت در آثار هنری Radio Red

فایل صوتی را بشنوید

 صحبت‌های امیرپژمان حبیبیان درباره‌ی کپی و سرقت در آثار هنری

 در شماره اول از پادکست رادیو رِد، با «امیرپژمان حبیبیان» به گفت و گو نشستیم. 

"حبیبیان" کارگردانِ مستند، تهیه کننده و فیلمبردار است. او فیلم مستندی از زندگی و آثار "محسن وزیری مقدم" از پیشگامان هنر مدرن در ایران را در کارنامه هنری خود دارد که علی رغم گذشت چندین سال امکان پخش از تلویزیون رسمی ایران را نیافته است. از دیگر آثار مستند او می توان به "روستایی که نمی خواهد شهر شود"، "حافظ و مردم" و "قاف الف" اشاره نمود.

.

*از متن گفتگو با «امیرپژمان حبیبیان» درباره ی مساله ی کپی یا سرقت آثار هنری:

- فیلمی درباره ی "حافظ" می ساختم. استادم می گفت حافظ بزرگترین دزد تاریخ ادبیات جهان است. این واقعیت دارد. بسیاری از بیت هایی که در غزلیات حافط می بینید می توانید در آثار "سعدی" هم ببینید. و یا این که حافظ خیلی از ابیات غزلیاتش را از "کمال الدین اصفهانی" گرفته یا از "خواجو" گرفته. اما چون حافظ خودش دارای اندیشه و جهان بینی است این ها را حافظانه کرده و شما دیگر نمی توانی بگویی این غزل ش مال سعدی ست. در واقع به این دیگر نمی شود گفت دزدی . این الهام گرفتن است. اما اگر به صورت مستقیم بخواهی از دستاوردهای دیگران استفاده کنی و خودت به آن چیزی نیفزایی و شاید تقلیل شان هم بدهی این می شود سرقت و دزدی.

- به هر حال این واقعیت (مساله ی سرقت آثار ادبی و هنری) هست و اگر بخواهیم آسیب شناسی کنیم بر می گردد به این که آدمها پیش زمینه ها را خوب نمی گذرانند. در نهایت کار را خوب نمی آموزند و می خواهند میان بُر بزنند. به نظر من بزرگترین آسیب همین جاست. تمایل به میان بُر زدن!

-من یک زمانی 17 سالم بود و می رفتم پیش "بهرام بیضایی". بیضایی به من گفت: "برای چی می خواهی وارد این فضا (هنر سینما) بشوی؟ برایت جذاب است یا می خواهی مشهور بشوی یا حرفی برای گفتن داری؟". گفتم: "حرفی برای گفتن دارم؟". خب! بیضایی یک خطی به من داد. ممکن بود آن موقع اصلن حرفی هم برای گفتن نداشتم اما او به من یاد داد که یعنی باید حرفی برای گفتن داشته باشی که بخواهی با این مدیوم (سینما) به مخاطب منتقلش کنی.

- خب! حالا مثلن در مبحث فیلمسازی منهای دزدی ایده ها به صورت مستقیم (که من یک طرح فیلمنامه ای دارم و آن را برای کسی تعریف می کنم و خودم امکان ساختش را ندارم و ایشان امکانش را دارد و بی گرفتن مجوز از من می رود و می سازد) یکی از اپیدمی هایی که وجود دارد بحث الگو گرفتن و بازسازی کارهای خارجی ست که معمولن هم ماجرا لو نمی رود! فیلم خارجی را می بینند و عین به عین اجرایش می کنند! این مساله توی سریال سازی بوده و تو سینما هم. بسیاری از کسانی که امروز خیلی اسم و رسم هم در سینمای ما دارند به طور مستقیم تحت تاثیر فیلم های معروف خارجی بوده اند و حتی انکار هم نکرده اند. در نهایت اتفاقی که می افتد این است که انگار یک جامعه شناس ایرانی بخواهد الان نظریه فلان جامعه شناس غربی را که برای آن جامعه وضع شده است را بردارد و مو به مو برای جامعه ی خودش با همه تفاوت هایش اجرا کند و نسخه بپیچد. این اتفاق توی سینما خیلی قشنگ می افتد! فیلمساز ایرانی ایده های انسان غربی را از سینمای آن جا بر می دارد و مساله را می خواهد با عامل سینما برای جامعه ی ایران آداپته کند و خیلی جالب است که برای این کار خیلی هم تشویق می شود و اسم و رسم پیدا می کند!

-در هنرهای تجسمی ماجرا یک مقداری بی قاعده است! همه دارند آبستره کار می کنند. و آبستره کار کردن هم مثل شعر سپید گفتن است. اگه بخواهی اُرجینال اش را بسازی بسیار کار سختی است و اگر بخواهی اَدایش را در بیاوری بسیار کار آسونی. خُب! به هر حال این روزها آدمها می روند به این سمت و جواب هم می گیرند.

-منتقد های ما یا گالری دارهای ما یا تهیه کننده های ما یا داورهای جشنواره های ما و یا هیات های انتخاب جشنوراه ها، هیچ کدامشان انقدر نمی روند سرچ کنند، ببینند.، بخوانند، پیگیر شوند که بتوانند شناسایی کنند که این خالق یک اثر هنری تحت تاثیر چه کسی بوده و آیا اصلن تاثیر خوبی گرفته یا که گرفتار مساله ی کپی شده. 

-یکی از مشکلات عمده ی ما این است! در سینمای ما واقعن در بخش داورها و هیات های انتخاب تازه به دوران رسیدگی وجود دارد. یعنی خیلی مواقع می بینی که هرچه فیلم مغلق تر و کم گو تر است بیشتر مطرح می شود و فیلم هایی که خیلی ساده خواسته اند ایده و قصه ی خودشان را بگویند و موضوع را طرح و وتبئین کنند هیچ وقت مورد توجه قرار نمی گیرند.

-متاسفانه دغدغه ای برای مساله ای که طرح کردید وجود ندارد. مسائل بزرگتری وجود دارد که با وجود آنها کسی به این اهمیت نمی دهد. رو دربایستی هایی هم وجود دارد، که در این شرایط خیلی چیزها قربانی همین رودربایستی ها می شود. وقتی که همه دارند این کار (کپی و سرقت) را می کنند دیگر به قول معروف قبح ش ریخته است. حالا چیزی که کمترین ارزش را هم برای جامعه ندارد این است که بروی بگویی کسی از هنر من دزدی کرده.

- قاعده این است که هرکاری یک اصول اخلاقی و حرفه ای دارد. در جامعه ی هنری ما اصول حرفه ای رعایت می شود اما اصوال اخلاقی رعایت نمی شود! تهیه کننده ی ما دغدغه اش این است که از چه کاری می تواند پول بیشتری در بیاورد. گالری دار ما دغدغه ش این است که کدام کار را چقدر بفروشد که ازش سود بیشتری ببرد. وقتی که این اتفاق می افتد دیگر چیز دیگه ای مهم نیست. و حتی اگر هنر فِیک و تقلبی هم باشد مهم نیست!

- به شدت بحران ایجاد شده. بحران هست. نمی شود گفت که نیست. مشکل ما بحث "اندیشه" است. حافظ از سعدی و خواجو گرفته و مال خودش کرده و نوش جانش. نوش جانش که این بیت ضعیف سعدی را گرفته و چه کرده! مساله این جاست که آماده خوری و کپی کاری بیشترین ضربه را دارد به ما می زند. بیشتر از این که درحیطه ی فرم به ما ضربه بزنه در زمینه ی اندیشه به ما ضربه می زند.

- هنرمند ما نمی رود توی اجتماع. هنرمند ما اگر خیلی خوب باشد می شود مترجم دغدغه های خارجی ها یا حتی داخلی ها...

-به نظر من بزرگترین آسیبی که هنر فیک یا کپی کاری می زند این است که هنر را از اندیشه خالی می کند. از محتوا تهی می کند.

-من مقداری که بیشتر جستجو کردم دیدم واقعیتی وجود دارد و ان این که جامعه ی غربی از ایران یا کشورهای غیرِ غربی هنر خوب نمی خواهد. هنر جنجالی می خواهد. هنری می خواهد که مخاطب اش آن را ندیده باشد. برای همین است که ناخودآکاه سوژه هایی که نگاه تند انتقادی دارند آن طرف مطرح می شوند. خب! این هم یک جور هنر فیک است!

-یکی از فیلمساهای معروف به من می گفت که رئیس یکی از فستیوال های معروف به او می گفت یکی از همکارهای شما آمده و پرسیده که: "امسال آن جا (در فستیوال سینمایی)چی مُده!؟ چه سوژه ای جواب می ده؟!" این هم یک جور کپی کاری است! این یک هنر فیک است وقتی برای بردن جایزه از جشنواره ای ساخته می شود.

-من فکر می کنم با شرایطی که وجود دارد و چیزهایی که از نسل جدید می بینیم چشم اندازی خوب و امیدوار کننده ای وجود ندارد برای حل مساله... تنها راهکاری که ما داریم این است که به قول قدیمی ها مالمان را سفت بچسبیم و همسایه را دزد نکنیم!

-مساله ی کپی رایت در ایران خیلی بحث گسترده ای است. ما تا اقتصادِ هنرمان درست نشود بحث کپی رایت هیچ مفهومی ندارد. من می خواستم مستندی بسازم برای "امام موسی صدر". بزرگترین مشکلم مشکل آرشیو بود. هیچ متولی این جا وجود ندارد. من نه استقلال مالی دارم که بتوانم بروم ازتلویزیون لبنان آرشیو بخرم و این جا هم کسایی هستند که آرشیو دارند اما در اختیار نمی گذارند. در نهایت من مجبورم که برم و دی وی دی فیلم هایی که این ور و آن ور دنیا ساخته شده اند را بر دارم و تبدیلشان کنم و از تصاویر شان استفاده کنم. تلویزیون که آرشیوش از گاو صندوق بانک مرکزی محافظت شده تر است و به هیچ عنوان راه نفوذی نیست! خب! راهی نداریم جز این که بدزیدم رَسمن. یا باید تعطیل کنیم یا باید به دزدیدنمان ادامه بدهیم. نبودن کپی رایت این جا به نفع ماست وگرنه هیچ کاری نمی تونیم بکنیم.

چرا بزرگانمان باید در ماهواره‌ها معرفی شوند؟

محسن وزیری‌مقدم در فیلمی که هرگز پخش نشد!

ایسنا سرویس فرهنگی و هنری - تلویزیون و رادیو:

تهیه‌کننده فیلم «هراس و پرواز» که مستندی درباره‌ی محسن وزیری‌ مقدم است، از اینکه این فیلم بعد از چند سال از تلویزیون پخش نشده است، ابراز تاسف کرد و گفت: چرا هنرمندان بزرگ ما باید توسط تلویزیون‌های ماهواره‌ای خارج از کشور معرفی شوند؟!

به گزارش خبرنگار تلویزیون و رادیو ایسنا، امیر پژمان حبیبیان، کارگردان، تهیه‌کننده و تدوینگری است که در فاصله‌ سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶ فیلم مستند «هراس و پرواز» را تهیه کرده است که به زندگی و آثار محسن وزیری مقدم، نقاش و مجسمه‌ساز پیش‌کسوت و مدرنیست اختصاص دارد.

حبیبیان طی گفت‌وگویی درباره‌ی اهمیت ساخته شدن این فیلم توضیحاتی ارائه داده که انعکاس آن را می‌خوانیم:

نقاشی که می‌خواست آثارش را بسوزاند

وی درباره چگونگی ساخته شدن فیلم «هراس و پرواز» توضیح داد: در پی ساخت پرتره‌ای از یک استاد هنرهای تجسمی بودیم که وزیری‌مقدم را از بین دیگر استادان انتخاب کنیم، اتفاقی ژورنالیستی موجب آشنایی‌مان با این هنرمند و در نهایت ساخت فیلم «هراس و پرواز» شد.

بر اساس این گزارش حدود سال ۱۳۸۴ سحر سلحشور خبری در روزنامه‌ای می‌خواند که محسن وزیری‌مقدم، نقاش معاصر می‌خواهد نقاشی‌هایش را آتش بزند. سلحشور با کمک موزه‌ هنرهای معاصر استاد وزیری‌مقدم را پیدا می‌کند و به او پیشنهاد ساخت یک فیلم مستند می‌دهد و وزیری مقدم هم می‌پذیرد. البته بعد مشخص شد که ماجرای آتش زدن نقاشی‌ها بیشتر یک سوتفاهم رسانه‌ای بوده و ظاهرا موزه‌ هنرهای معاصر قرار بوده که کارهای وی را به امانت نگهداری کند، اما پس از مدتی سر دواندن از این کار سر باز می‌زند و وزیری مقدم نیز عصبانی می‌شود و می‌گوید: «من که جا ندارم این همه تابلو رو نگه دارم، همه‌شون رو می‌برم دشت ورامین، آتیششون می‌زنم». خبرنگاری هم که آنجا حاضر بوده این تهدید را جدی فرض کرده و کار به روزنامه‌ها می‌کشد.

شراکت در خاطرات و کابوس‌های یک هنرمند

حبیبیان درباره فضای این فیلم اظهار کرد: فیلم از نگاه فیلمسازی روایت می‌شود که به دیدار محسن وزیری‌مقدم رفته به حرف‌هایش گوش می‌دهد. عکس‌ها و آثارش را نگاه می‌کند و در خاطرات و کابوس‌های او شریک می‌شود.

وی اضافه کرد: زمان مونتاژ متوجه شدیم به بیان حس و زاویه دید راوی هم نسبت به آثار و هم نسبت به نقاش نیاز داریم که قرار شد گفتار متن را بنویسم. با توجه به دریافت‌ها و حسی که آن زمان داشتم، در نهایت به یک فضای شاعرانه رسیدم. شاید اگر الان دوباره بخواهم گفتار متن فیلم را بنویسم، از زبان ساده‌تر و سرراست‌تری استفاده کنم ولی از این نکته نگذریم که بعضی فضاها و شکل‌هایی که در کارهای محسن وزیری‌مقدم وجود دارد، به اندازه‌ای شاعرانه است که توضیح و توصیف آن نیز جز با استفاده از عناصر شعری امکان‌پذیر نیست.

چرا «هراس و پرواز؟»

این تهیه‌کننده درباره انتخاب عنوان فیلم که به دوره‌ای از نقاشی‌های وزیری‌مقدم اختصاص دارد، تصریح کرد: بله درست است هراس و پرواز نام دوره‌ای از نقاشی‌های محسن وزیری‌مقدم است که در آن‌ها تیغه‌های برنده‌ای که هیولاهای افسانه‌ای را تداعی می‌کنند، به یک پرنده یا لکه رنگ حمله کرده‌اند و او سعی در گریز از میان هیولاها به سوی آسمان دارد.

حبیبیان معتقد است: ترکیب «هراس و پرواز» تمثیلی از زندگی خود وزیری‌مقدم است که همیشه میان هراس بی‌پناهی‌ و تهدیدهای موجود در جهان معاصر و میلش برای پرواز که در هنرش متجلی می‌شود، سرگشته ایستاده و تلاش می‌کند اثر دست‌هایش را بر چهره‌ی این جهان حک کند تا شاید به آیندگان یادآوری کند که ما در برابر تمام هیولاهایی که می‌خواستند با مسخ انسان نام و نشان او را از این کره‌ خاکی پاک کنند، مقاومت کردیم و اثر خراش انگشتانمان بر هستی گواه ادعای ما است.

وی افزود: در گفت‌وگوهایی که با محسن وزیری‌مقدم داشتیم، متوجه شدیم ماجراهایی که در کودکی و نوجوانی ایشان اتفاق افتاده، ریشه‌ی بسیاری از دوره‌های کاری ایشان هستند. به عنوان نمونه ریشه‌ی نقاشی‌های شنی را خاک‌بازی‌های کودکانه و ریشه‌ی هراس و پروازجست‌وجوهای کودکی‌اش در خرابه‌ها به دنبال تکه‌چینی‌های شکسته بوده‌ است. ما سعی کردیم بخشی‌ از این خاطرات را البته در محدوده‌ی امکانات‌مان بازسازی کنیم و در انتهای فیلم هم سعی کردیم وارد کابوس‌های این هنرمند شویم و هراس‌هایش را به تصویر بکشیم.

همکاری محسن وزیری‌مقدم با یک گروه فیلم‌سازی

حبیبیان درباره تجربه همکاری با محسن وزیری‌مقدم توضیح داد: پیش از ما چندین نفر برای ساخت فیلم با ایشان تماس گرفته بودند و حتی مقداری هم فیلم گرفته بودند، اما نیمه کاره رها شدند. به هر حال ما به لطف خدا توانستیم کار را ادامه دهیم و به پایان برسانیم.

این مستندساز ادامه داد: این فیلم در هر مرحله سختی‌های خودش را داشت. در هنگام تدوین ما با دو گزینه روبه‌رو بودیم. نخست سیر زندگی و تطور آثار وزیری‌مقدم را بیان کنیم و دوم این که به زندگی پر ماجرای ایشان بپردازیم و سختی‌های هنرمند بودن را به تصویر بکشیم. برای هر دو گزینه هم به اندازه‌ی کافی تصویر و صدا و آرشیو وجود داشت. من به عنوان (تهیه‌کننده) موافق گزینه‌ی نخست و کارگردان موافق گزینه‌ی دوم بود. در نهایت (سیر زندگی و تطور آثار) انتخاب شد.

حبیبیان یادآور شد: در مرحله‌ی نخست تصویربرداری که کارگردان فیلم به تنهایی انجام داده بود. استاد برای یکی - دو روز مصاحبه‌ و چند ساعت حضور دوربین در منزل، موافقت کرده بودند و البته به شرط و شروط. آن زمان استاد در بحران بدی به سر می‌بردند. یکی دو سال پیش از ملاقات ما با ایشان آثارشان را برای تاسیس موزه در اختیار شهرداری قرار داده بودند و مدتی بعد با انجام نشدن تعهدات شهرداری مجبور شدند کارهایشان را تکه و پاره از این فرهنگسرا و آن فرهنگسرا جمع کنند که فشار آن روزها موجب آسیب دیدن چشم‌های ایشان شد. بعد قرار شد که موزه هنرهای معاصر کارهای او را نگهداری کند که این اتفاق هم نیفتاد.

تولید «هراس و پرواز» در گروه ادب و هنر شبکه چهار

حبیبیان طی توضیحاتی درباره‌ی پذیرفته شدن فیلم «هراس و پرواز» در گروه ادب و هنر شبکه چهار گفت: اشاره کردم که خانم سلحشور حدود دو - سه روز از وزیری‌مقدم تصویر و مصاحبه می‌گیرد. مدتی بعد از من خواست که فیلم را تدوین کنم. بعد از دیدن راش‌ها و ملاقات حضوری با محسن وزیری‌مقدم، به نظرم رسید که کار باید با پژوهش بیشتر، در زمان طولانی‌ و عمیق‌تر دنبال شود. به سلحشور پیشنهاد دادم تهیه‌کنندگی فیلم را به عهده بگیرم و ایشان پذیرفتند. از آن زمان به مدت دو سال هر بار که استاد به ایران می‌آمدند، از ایشان تصویر می‌گرفتیم و اتفاق‌های مهم زندگی ایشان را ثبت می‌کردیم. در عین حال درباره آثار ایشان مطالعه داشتیم و به نوعی به دلیل زمان‌های محدود حضور ایشان در ایران دو مرحله‌ پژوهش و تصویربرداری هم‌زمان پیش می‌رفت.

وی ادامه داد: بعد از گذشت سه سال پروژه را به شبکه‌ چهار پیشنهاد کردم و با مساعدت و لطف محمد زین‌العابدینی، مدیر وقت گروه مستند فیلم «هراس و پرواز» در گروه ادب و هنر شبکه چهار پذیرفته شد. بعد از آن تصویربرداری به شکل متمرکزتری دنبال شد و ظرف یک سال پروژه به پایان رسید. در ممیزی تنها دو مورد اصلاحیه دریافت کرد که یک مورد آن به دلیل مشخص بودن آرم کارخانه در روی پاکت شیری که استاد می‌نوشیدند، بود. فیلم در جشنواره فجر همان سال نامزد دریافت سیمرغ بلورین بخش مستند بلند جشنواره فجر شد ولی متاسفانه شبکه‌ چهار سیما علیرغم مساعدت و همدلی خوبی که در هنگام تولید فیلم نشان داد هنوز این فیلم را پخش نکرده است!

نمی‌دانم چرا فیلم از تلویزیون پخش نشد

وی با تاکید بر این موضوع که نمی‌دانم چرا فیلم تاکنون از صدا و سیما پخش نشده، ادامه داد: هیچ دلیل عقلانی‌ای برای این کار وجود ندارد. ما از پول بیت‌المال فیلمی ساخته‌ایم که هنرمند اصیلی را معرفی کنیم که می‌تواند برای بسیاری از جوانان و نوجوانان کشور ما الگو باشد. هنرمندی که علیرغم تحصیل و زندگی در اروپا آثارش رنگ و بویی ایرانی دارند و این ارتباط با ریشه‌ها نه فقط در ظاهر و سطح که در عمیق‌ترین لایه‌ها جریان دارد. شخصی که بهترین منتقدان اروپا مانند «آرگان» ستایش‌گر او بودند و می‌توانست با بهره‌برداری از این موقعیت قله‌های شهرت و افتخار را در آن‌سوی دنیا فتح کند، به ایران آمد و در هنرستان و دانشگاه به تدریس پرداخت و تعداد زیادی شاگرد تربیت کرد که بسیاری از بزرگان هنر تجسمی ما از آن جمله‌اند.

این مستندساز اظهار تاسف کرد: در این هنگامه‌ی هجوم سطحی‌گری و ابتذال، امثال وزیری‌مقدم کیمیایی هستند که ما باید حضورشان را غنیمت بشماریم و برای معرفی آن‌ها به نسل جوان علاقه‌مند هنر سخت کار کنیم. کسانی که علیرغم مواجهه‌ی مستقیم با هنر و فرهنگ غربی، در آن حل نشدند و اصل خویش را فراموش نکردند و با تلاش و بصیرت از آموخته‌هایشان در غرب برای آفریدن آثار هنری‌ای با رنگ و بوی ایرانی که مخاطب جهانی دارد، استفاده کردند. فیلم «هراس و پرواز» با وجود موضوع سخت و پیچیده‌اش(هنر تجسمی انتزاعی) این توان و جذابیت را دارد که تماشاگر را از هر قشر و طبقه‌ای یک ساعت با خود همراه کند و در نهایت با رضایت بدرقه‌اش کند همچنین، رویکرد آموزشی فیلم مخاطب را بسته به میزان سواد و تجربه‌اش با هنر انتزاعی و الفبای آن آشنا می‌کند.

ضرر و زیان گروه سازنده فیلم

حبیبیان صدا و سیما را مهم‌ترین رسانه‌ دانست و افزود: نمایش فیلم از صدا و سیما موجب ارتباط ما با مخاطبان میلیونی درون کشور می‌شود. برایم به عنوان یک فیلم‌ساز ایرانی کار کردن با صدا و سیما موجب افتخار است. ولی این پرسشم، همچنان بی‌پاسخ مانده است "چرا هنرمندان بزرگ ما باید توسط تلویزیون‌های ماهواره‌ای خارج از کشور معرفی شوند؟" اتفاقی که بارها افتاده و در صورت عدم برنامه‌ریزی مناسب و درست متاسفانه باز هم خواهد افتاد.

وی یادآور شد: من فیلم را برای شبکه چهار تلویزیون ساخته‌ام و آن‌ها صاحبش هستند. نمایش ندادن این فیلم برای ما هم به عنوان تیم سازنده باعث ضرر و زیان است، چون زحمت کاری را کشیده‌ایم که دیده نمی‌شود. بعد از «هراس و پرواز» علیرغم وعده‌ها و حرف‌های شیرینی که از مسوولان شبکه چهار شنیده‌ام هنوز نتوانسته‌ام دوباره، با این شبکه همکاری کنم. همیشه جمله‌ای که شنیده‌ام این بوده: «ما افتخار می‌کنیم با شما کار کنیم اما در نهایت نه طرحی پذیرفته شده و نه کاری پیشنهاد شده»!

ساخت فیلمی ده سال طول کشیده است

وی از رفاقت چندین ساله به واسطه ساخت این فیلم با وزیری‌مقدم گفت و تصریح کرد: به هر حال امروز رابطه‌ی کاری من با محسن وزیری‌مقدم تبدیل به رفاقتی 10ساله شده است. در این مدت بسیار از او آموخته‌ام. شاید آموختن کلمه‌ی مناسبی برای تشریح این رابطه نباشد. او بیشتر نقش پیر و مرشد را در سیر و سلوک هنری برایم دارد. من به دنبال کشف رازی هستم که او را در 90 سالگی و با چشمان کم‌بینا همچنان تازه و پرطراوت نگه داشته است. این روزها در تلاش برای آماده‌سازی فیلمی هستم که حاصل این 10 سال رفاقت است، 10 سال در ایتالیا، تهران و شهرهای مختلف از نمایشگاه‌ها و ملاقات او با دیگر بزرگان هنرهای تجسمی ایران که برخی از آن‌ها دیگر در قید حیات نیستند و تصاویر آن‌ها موجود است. تدوین این فیلم به علت حجم بالای راش‌ها مستلزم صرف زمان طولانی و هزینه است. امیدوارم بتوانم برای این فیلم سرمایه‌گذار پیدا کنم تا آن را نمایش دهم.

میان ماندن و رفتن

توضیح : مدتها فقط در فیس‌بوک می‌نوشتم.  از امروز تصمیم گرفتم به جهت ماندگاری و سهولت دسترسی، پستهای سابقم رو به این وبلاگ منتقل کنم.  مطلب زیر متعلق به پارسال همین موقع است.

یک ساعت است که دارم به این عکس نگاه میکنم... از نظر شکلی یه عکس خبری کاملن معمولی است... اما به نظر من عکاسش شاهکار کرده...هم در آنٍ چکاندن شاتر و هم در کادربندی. هر سال میلیونها عکس به گنجینه‌ی تصویری انسان افزوده می‌شوند، اما فقط معدود عکسهایی هستند که قابلیت رقابت با با سایر مدیومها از جمله ادبیات را دارند و به مرز کشف و بیان ناگفتنیها می‌رسند. این عکس یکی از آنهاست... هر کدام از ما بعد از دیدن این عکس، با شنیدن ترکیب «میان ماندن و رفتن»، این عکس را به یاد خواهیم آورد.
کودکی که زندگیش کمی پیشتر به پایان رسیده، پدری که اندکی پیش از آن همسرش هم بار سفر بسته و او اعضای کودک را اهدا کرده و اینک زمان دل کندن است و پاهایش توان عقب رفتن را را ندارد و به فرمان بازگشت برعکس پاسخ می‌دهد و دستی که در گوشه‌ی کادر بازوی مرد را گرفته و با کشیدن او به سمت عقب، تصمیم عقلانی و مقدر را به او یادآوری می‌کند... این عکاس ناشناس با زمان‌شناسی بی‌نظیرش به نظر من شاهکار کرده است.